INretail: Pak het machtsmisbruik van platforms aan

1 juni 2019
Nieuws

De platformeconomie is en blijft de komende jaren wereldwijd sterk in ontwikkeling. Platforms zelf zijn inmiddels niet meer weg te denken uit het dagelijks leven. Zij geven ondernemingen – in ons geval retailers – de mogelijkheid om producten en diensten aan te bieden over heel de wereld.

Monopolie
Een aantal huidige mondiale (tech)platforms is zo groot dat er van reële concurrentie geen sprake (meer) is en het ook voor nieuwe platforms lastig is een positie te verwerven of te behouden. We hebben het hier over de nieuwe (tech) monopolies; een monopolist in een markt waar niet de eindgebruiker te maken krijgt met verschraling van het aanbod en hogere prijzen, maar juist leveranciers van het platform de prijs betalen om via het platform zaken te mogen doen.

Dit is geen nieuw fenomeen. In deze digitale economie is wél nieuw dat deze monopolisten dankzij schaalbare ict- infrastructuur en netwerkeffecten zich een marktmachtpositie kunnen verwerven die door retailers als misbruik van marktmacht wordt ervaren vanwege eenzijdige prijsbepaling en een afhankelijkheidsrelatie. Monopolisten kunnen met minimale kosten, door crossfinanciering uit andere activiteiten, moeiteloos nieuwe markten betreden. Het is deze mondiale monopoliepositie en het potentiele misbruik van marktmacht waar deze notitie zich op richt.

Kansen
Natuurlijk zijn er kansen voor retailers en hier wordt op grote schaal al gebruik van gemaakt. Platforms kunnen het product van een retailer onder een zeer groot publiek onder de aandacht brengen waardoor er kansen liggen in opschaling. Platforms kunnen producten aanbieden tegen lagere kosten (onder andere, omdat ze zowel de verkoopfunctie als het transport kunnen organiseren) en werk uit handen nemen van individuele partijen die nu niet meer zelf bepaalde diensten op hoeven te zetten.

Level playing field
Kenmerkend aan een mondiaal platform met een monopolie positie is dat er sprake is van een ‘winner takes all’ situatie. Bij het betreden van nieuwe markten kunnen zij gebruik maken van hun bestaande (IT)infrastructuur en verwerven zij direct een zeer sterke uitgangspositie en is er voor veel bestaande retailers geen plek meer in de markt.

Concurrentie
Wanneer grote platforms met elkaar blijven concurreren is er een natuurlijke ‘checks and balances’ die ervoor zorgt dat niet één individueel platform een duurzame machtspositie krijgt. In het geval van mondiale (tech) monopolies is er echter geen sprake meer van concurrentie, waardoor retailers en andere ondernemers die zaken doen via deze platforms grote nadelen ondervinden.

Wanneer deze platforms algoritmes loslaten op de grote hoeveelheid data waar ze over beschikken om de dienstverlening voor de consument te verbeteren is dat positief. Wanneer zij echter deze data gaan gebruiken op nieuwe terreinen, kunnen deze platforms verstorend werken in de huidige markt omdat zij kunnen opereren vanuit een schaal- en datavoordeel waardoor er amper ruimte is voor concurrentie.

Marktmacht
Een van de belangrijkste effecten van de opkomst van mondiale (tech)monopolies is de afhankelijkheid van retailers vanwege het bereik van deze bedrijven. Hierdoor hebben deze platforms een marktmacht waar zij misbruik van kunnen maken, wat in de praktijk steeds vaker gebeurd.

Zo worden retailers geconfronteerd met het eenzijdig verhogen van tarieven en aanpassen van de voorwaarden wat weer ten koste gaat van de marge van retailers die handelen op het platform. Het bedreigende aan deze disruptieve beweging is het potentiële misbruik van marktmacht dat deze bedrijven kunnen bewerkstelligen in sectoren waarin ze nog niet actief zijn. Voor het potentiële misbruik van marktmacht kent het bestaande mededingingsrecht geen handvatten, omdat misbruik alleen kan worden vastgesteld zodra het plaatsvindt of heeft plaatsgevonden. Machtsmisbruik achteraf controleren zonder begrenzing vooraf zorgt ervoor dat er ruimte blijft voor uitwassen. Om tot een systeem te komen waar retailers worden beschermd tegen dergelijk machtsmisbruik en uitwassen door mondiale (tech) monopolisten moet er daarom (in Europees verband) meer regelgeving vooraf komen. Als platforms niet door concurrentie in gedrag worden begrensd (op gebied van prijs, kwaliteit en keuzevrijheid) moeten deze door gepaste regelgeving worden begrensd. Tegelijkertijd willen we nieuwe toetreders niet afschrikken, daarom moet er een ondergrens van een bepaalde ‘massa’ komen aan deze regelgeving, zodat nieuwkomers de ruimte krijgen om te concurreren.

Staatsecretaris van Economische Zaken en Klimaat
Zo liet Mona Keizer, staatsecretaris van Economische Zaken en Klimaat, vorige week weten dat digitale platforms niet alleen kansen, maar ook grote risico’s met zich meebrengen en machtsmisbruik aangepakt dient te worden.

In een beleidsbrief aan de Tweede Kamer vertaalt de bewindsvrouw dat naar drie concrete maatregelen: scherper toezicht, strengere mededingingsregels en aanpassingen voor het melden van overnames. Inretail heeft samen met MKB-Nederland, VNO-NCW, Thuiswinkel.org, ANVR en Techniek Nederland op papier gezet wat er nog moet gebeuren om de macht van digitale platforms in te dammen en eerlijke concurrentie te bevorderen. Nu betaalt bijvoorbeeld niet iedere online onderneming belasting over de handel die het doet in iedere afzonderlijke lidstaat van de Europese gemeenschap.